Borne

De voormalige vuilstortplaats aan de Steenbakkersweg in Borne is weer in beeld gekomen door de aanleg van het industrieterrein De Veldkamp. Er wordt gesproken over het aanleggen van een parkeerplaats op deze plek die alle vervuiling zou moeten afdekken. De SP is uitgebreid in de geschiedenis van de kleigaten gedoken en heeft gesproken met omwonenden. Wij zijn van mening dat er niet weer halve maatregelen moeten worden genomen, dat er nu eens rekening moet worden gehouden met omwonenden en dat er geen problemen naar de toekomst moeten worden geschoven. Bovendien zou de gemeente financieel hulp moeten zoeken bij rijk en provincie voor een definitieve oplossing voor één van de meest vervuilde gifbelten in Nederland. Ook zou er onderzoek moeten worden gedaan naar de gevolgen van het jarenlang droog storten van asbestafval.

Bijgaande open brief hebben wij aan B&W en de gemeenteraad van Borne gestuurd.

Aan het College van Burgemeester en Wethouders

en de Gemeenteraad der gemeente Borne

Rheineplein 1

7622 DG Borne

Van: SP afdeling Borne

Datum: 17 oktober 2007

Betreft: vragen over de voormalige vuilstortplaats aan de Steenbakkersweg

Geacht college en gemeenteraad,

De Steenbakkersweg, gelegen aan de rand van Borne, dankt zijn naam aan de steenfabrieken van Morselt en Scholten, die hier vanaf 1850 ruim honderd jaar in bedrijf zijn geweest. In de de loop der tijd waren als gevolg van de winning van grondstoffen voor de steenfabricage kleigaten ontstaan aan de Steenbakkersweg verspreid over een oppervlakte van circa 7 hectare. Deze kleigaten hadden een diepte die varieerde van 12 tot 23 meter. Dit stuk grond met kleigaten kwam uiteindelijk zoals u uiteraard weet in bezit van de gemeente Borne. Omdat de bodem van de kleigaten bestond uit ondoordringbaar keileem konden deze uitstekend dienen als stortplaats. Echter in plaats van alleen huisvuil werd er veel industrieel afval gestort.

Al in 1955 sloot de toen nog in bedrijf zijnde steenfabriek Morselt een contract met Eternit voor het storten van afval. Twintig jaar lang werd het asbestafval droog gestort en hoewel er een bepaling in het contract stond dat de asbest na het storten moest worden afgedekt, gebeurde dat niet of nauwelijks. Er werd zelfs een weg aangelegd met eternit-afval zodat vrachtwagens beter bij de stortgaten konden komen. De wind had vrij spel op het asbeststof dat zich over een flink deel van Borne heeft kunnen verspreiden. Omwonenden vertelden in 1988: ‘er lag zoveel wit asbeststof dat het soms leek of het gesneeuwd had’.

Vanaf eind jaren vijftig tot midden jaren zeventig wordt er naast asbestafval onder meer het volgende gestort: HCH door Stork Chemie, wit poeder (waarschijnlijk DDT – bewoners gebruikten het als insectenverdelger) dat door Cementbouw als retourvracht vanuit België wordt meegenomen, de firma Kolenbrander stort gifvaten van Hazemeyer (de chauffeurs moeten na het storten de handschoenen weggooien), vrachtwagens vol oranje-rode drab worden ’s nachts gestort (chauffeurs dragen gasmaskers), door de NAM worden zulke enorme hoeveelheden vloeibaar boorsel gestort, dat het terrein over begint te stromen en de gemeente maatregelen moet nemen om de afvoer via riool en sloten te regelen. Behalve de genoemde stortingen is er ook veel illegaal gestort. Omwonenden herinneren zich dat er plotseling vaten met doodshoofden erop tussen het afval lagen.

In 1973 werden na een actie van het Centraal Actiecomité Twente (opgericht door de SP) door de gemeente nieuwe regels opgesteld voor het storten van asbest. Eind jaren zeventig zijn de gaten ongeveer vol. In de jaren tachtig wordt nog eens vervuilde grond afkomstig van het Van Heek terrein aan de Wensinkstraat gestort. Enkele gaten zijn afgedekt met puin. Eén van de gaten is nauwelijks afgedekt.

De bewoners van de Steenbakkersweg hebben in de afgelopen decennia meerdere keren onder meer via de pers gewezen op de ernstige situatie. Verhalen over dode huisdieren (die op het terrein waren geweest), over sloten waarin het water vreemde kleuren vertoonde, maar vooral over sterfgevallen (kanker) hebben nooit geleid tot afdoende maatregelen.

Begin jaren tachtig wordt in een rapport van de Chemiewinkel van de Universiteit van Amsterdam gewezen op de ernstige gevolgen voor de gezondheid van hen die op of in de buurt van de stortplaats zijn geweest. Op dat moment hebben een aantal omwonenden klachten aan de luchtwegen en zijn mensen overleden aan kanker. Van tijd tot tijd hangt er een blauwe walm boven het gebied.

In 1988 voerde Tebodin een onderzoek uit, maar de conclusie was slechts: probeer het weglekken van het gif in de hand te houden.

Zo werd in 1988 naar aanleiding van dit onderzoek besloten een damwand te plaatsen rond het terrein, zodat een soort badkuip ontstond. Over de kwaliteit van de damwand zijn grote twijfels: is deze wel tot op de keileemlaag aangelegd? Uit welk materiaal bestaat de damwand? Omwonenden kunnen zich niet voorstellen, gezien de geringe aard van de werkzaamheden, dat het om een stevige diepe wand gaat. Bovendien ligt de badkuip wat scheef, zodat bij regenval het sterk vervuilde water over de rand klotst en terecht komt in oppervlaktewater (sloten) en riolering.

In 1991 is door de provincie Overijssel in samenwerking met de gemeente Borne en het Platform Bornse Kleigaten onderzoek gedaan naar de Bornse kleigaten. In het onderzoek is geprobeerd te achterhalen wat zich aan stoffen in de kleigaten bevindt. Een van de conclusies was ‘dat elke tien meter het verontreinigingsbeeld geheel gewijzigd kan zijn’. Aanbevolen werd een saneringsonderzoek uit te voeren. Dat is er nooit gekomen.

Het enige wat tot nu toe gebeurt is dat de provincie regelmatig het grondwater (op welke plekken?) controleert.

Nooit is de gezondheid van de bewoners van de Steenbakkersweg en omgeving een leidraad geweest voor te nemen maatregelen.

Sinds een maand of twee wordt het gebied gereed gemaakt om het industrieterrein de Veldkamp in te kunnen richten. Daarbij wordt gewerkt precies tot aan de randen van het voormalige stortterrein. De plek van het stortterrein is overigens gemakkelijk te herkennen aan de bruine schuimdrab die in de omliggende sloten ligt. Opnieuw wordt weinig rekening gehouden met omwonenden. Afspraken over rijtijden van de zware vrachtwagens worden niet nagekomen. Er wordt te weinig gecommuniceerd met de bewoners. Zo zou de Steenbakkersweg zes meter breed moeten worden: onmogelijk volgens de aanwonenden.

Hierbij vraagt de SP afdeling Borne aan Burgemeester en Wethouders der gemeente Borne of u met ons van mening bent dat:

• Er een uitgebreid en onafhankelijk onderzoek moet komen naar de inhoud van de kleigaten (voor zover mogelijk) en de vervuiling van sloten en grond in de nabijheid van het terrein.

• Er onderzocht moet worden in welke staat de damwand verkeert en in hoeverre er sprake is van lekken en overstromen met giftig water.

• Sanering van het gehele terrein de voorkeur verdient, zodat niet toekomstige generaties alsnog met het probleem worden opgezadeld. Dat afdekking met puin en asfalt zou betekenen dat voortdurende controle van het grondwater en weglekken aan de zijkant van het terrein van met gif vermengd water nodig blijft. Ook zou er dan een kostbare nieuwe damwand geslagen moeten worden helemaal tot op de keileemlaag en hoog genoeg, zodat er geen water meer wegstroomt.

• Bij sanering en andere werkzaamheden op het terrein (zoals het plaatsen van een hek), terdege rekening gehouden moet worden met de omwonenden én met degenen die het werk uitvoeren, omdat er bij wroeten in de grond van alles loskomt.

• Bij het onderzoek ook moet worden uitgezocht wat de kosten zullen zijn van saneren of van het zodanig afdekken van de locatie dat er geen lekkage meer kan plaatsvinden en dat deze kosten niet kunnen worden opgebracht door de gemeente Borne. Dat, gezien de omvang van het probleem en het feit dat de vervuiling meer dan 30 jaar geleden is ontstaan, naar voorbeeld van de asbestsanering in de Hof van Twente het rijk en de provincie de kosten voor hun rekening zouden moeten nemen. Voor zover nog van toepassing zouden ook de schuldige bedrijven aansprakelijk moeten worden gesteld.

• Er een onderzoek moet komen naar de gevolgen (sterfte aan asbestkanker) van het jarenlang droog storten van asbest. Dat onderzoek zou zich moeten uitstrekken over alle buurten in de omgeving van de kleigaten. Dit onderzoek, uitgevoerd door de GGD of als studieopdracht is ook nodig, zodat degenen bij wie zich de ziekte in de toekomst nog openbaart eventueel een claim kunnen indienen bij de Eternit.

In afwachting van uw antwoord,

Met vriendelijke groet,

R. Kolner, voorzitter

A.G. Peters, secretaris

Secretariaat:

Oude Hengeloseweg 94

7622 HX Borne